Château d’If en de Graaf van Monte Cristo

Weleens gehoord van het Château d’If? Misschien niet. Maar als ik je nou vertel dat je vanaf de Quai des Belges in Marseille (Bouches-du-Rhône) in amper een half uurtje zomaar het verhaal van De Graaf van Monte Cristo binnen vaart, gaat er misschien toch een lampje banden. De schrijver Alexandre Dumas (1802-1870, we vieren dit jaar zijn 150e sterfdag) liet zijn beroemde roman namelijk spelen op dat eilandje voor de kust van Marseille, en dan met name in het fort dat daar als gevangenis fungeerde. En je kunt er heen (nu even niet, coronatijd en zo) om in het echt te zien waar de hoofdfiguur uit het verhaal, Edmond Dantès, veertien jaar onschuldig opgesloten heeft gezeten op grond van een valse verdachtmaking.

Een cel met uitzicht op zee
Dat fort, Château d’If, werd tussen 1527 en 1529 gebouwd in opdracht van François I, als verdedigingsbastion voor de Marseillaise kust. Dat bleek een beetje ‘ruim’ gedacht: Marseille werd nooit aangevallen. Het fort op een eilandje waaruit het moeilijk ontsnappen was, werd al snel een gevangenis en bleef dat zo’n 400 jaar. De eerste gevangenen zijn een paar vissers die in 1540 onder erbarmelijke omstandigheden worden opgesloten in wat we maar de kelderkerker zullen noemen. Had je wat geld, dan kon je een verdieping hoger worden opgesloten en kreeg je het een beetje beter. Ging je écht ergens over, dan ‘huurde’ je gewoon een cel met uitzicht op zee en was een verblijf in Château d’If helemaal zo slecht nog niet. De eerste serieuze gast was Ridder Anselme, die in 1580 ‘logies’ kreeg omdat hij verdacht werd van een complot tegen de monarchie. Gevolgd door andere ‘beroemdheden’ als de recalcitrante Comte de Mirabeau in 1774, die op verzoek van zijn vader werd vastgezet. En Fanny Dillon, de echtgenote van generaal Bertrand die in 1815 blijkbaar helemaal genoeg van haar had.
En dan was er nog Jean-Baptiste Chataud, commandant van het schip Grand-Saint-Antoine, die verantwoordelijk werd gehouden voor het meebrengen van de pest naar Marseille, waarna die zich verspreidde over de hele Provence en de Languedoc. Dat was in 1720, hij heeft lang vastgezeten.

Onsterfelijk gemaakt door Dumas
Maar de echte ‘foute’ reputatie kreeg het Château d’If na het Verdict van Nantes, dat de jacht op protestanten in gang zette. In 1685 werden er zo’n 3500 Hugenoten opgesloten onder minder prettige omstandigheden; de meesten stierven in gevangenschap. En na een mislukte staatsgreep in 1851 werden er 304 opstandelingen opgesloten in afwachting van hun deportatie naar Algerije en Guyana.
Kortom, het Château d’If is niet echt ‘the place to be’ als je de staat onwelgevallig bent. Toch heeft die grimmige plek een glansrol veroverd in de geschiedenis. Of misschien moet ik zeggen in het collectieve geheugen. Allemaal vanwege die roman ‘De Graaf van Monte Cristo’ van Alexandre Dumas. Een ten onrechte opgesloten verdachte, een spectaculaire ontsnapping vanuit een fort en vanaf een eiland waar dat helemaal niet mogelijk leek, en als apotheose de ultieme wraak op de mensen die hem 14 jaar van zijn leven hebben afgenomen door hem daar op te sluiten.

Toeristisch gat in de muur
Ik zou zeggen, ga er kijken, als het weer kan, want je mag er nu nog even niet heen vanwege dat allesverpestende coronavirus. Het is een vervreemdende plek, doordrenkt van de geschiedenis en de dingen die er zich afspeelden. Al moet je het verhaal van de Graaf van Monte Cristo niet ál te letterlijk nemen. Het gat in de muur waardoor hij ontsnapt zou zijn bijvoorbeeld, is pas veel later gemaakt, voor de goedgelovige toerist.
Sinds 1924 is het Château d’If een Monument Historique en geniet het een beschermde status.
Meer info: http://www.chateau-if.fr/ en https://lebateau-frioul-if.fr/visiter-lile-dif